Rok 2014 - Jan Karski


JAN KARSKI (1914-2000) 

Jeden  z najwybitniejszych Polaków XX wieku, bohater II wojny światowej, legendarny emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, obywatel Stanów Zjednoczonych, Honorowy Obywatel Państwa Izrael, uhonorowany za swoją działalność m.in. Krzyżem Walecznych, Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy, medalem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”, a także najważniejszym polskim odznaczeniem – Orderem Orła Białego; często dziś określany jako "człowiek, który chciał powstrzymać Holokaust" .

Jan Karski (właściwie Jan Romuald Kozielewski) urodził się w Łodzi 24 kwietnia 1914 roku. Ukończył studia prawnicze i dyplomatyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. We wrześniu 1939 r. jako żołnierz artylerii konnej dostał się do niewoli sowieckiej. W listopadzie objęty wymianą jeńców zbiegł z transportu i wrócił do Warszawy, gdzie wkrótce rozpoczął działalność konspiracyjną. Ze względu na doskonałą, fotograficzną pamięć i znajomość języków obcych powierzono mu obowiązki kuriera władz Polskiego Państwa Podziemnego. W styczniu 1940 r. udał się do Paryża i Angers. 

Próba kolejnej misji na Zachód skończyła się aresztowaniem Karskiego na Słowacji i osadzeniem w więzieniu w Nowym Sączu. Po brutalnych przesłuchaniach próbował popełnić samobójstwo obawiając się, że podczas kolejnych tortur może zdradzić Niemcom istotne informacje. Odratowany trafił do więziennego szpitala, z którego został uwolniony dzięki akcji ZWZ-AK.

W październiku 1942 r. pod pseudonimem Jan Karski wyjechał z trzecią misją na Zachód  -  do Wielkiej Brytanii i USA. Jednym z jego głównych zadań było poinformowanie aliantów o tragicznej sytuacji ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką oraz o sytuacji w okupowanej Polsce. Zbierając informacje na ten temat, dwukrotnie przedostał się do warszawskiego getta i obozu przejściowego w Izbicy. 

Wstrząsającą relację świadka przekazał wielu amerykańskim i brytyjskim politykom, dziennikarzom i artystom. Spotkał się m.in. z szefem brytyjskiego MSZ Anthonym Edenem i prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem. Jednak jego dramatyczne apele o ratunek dla narodu żydowskiego nie przyniosły rezultatów. 

Po wojnie Karski pozostał w Stanach Zjednoczonych. Podjął studia z zakresu nauk politycznych i obronił doktorat na Uniwersytecie Georgetown, gdzie przez dalsze 40 lat wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu.

Był również autorem kilku książek. Najsłynniejsza z nich - "Tajne państwo" - została opublikowana w 1944 roku w USA i wzbudziła ogromne zainteresowanie. W Polsce ukazała się dopiero 55 lat później. Opowiada o polskim Państwie Podziemnym, wojennych losach Karskiego - misjach kurierskich, ujęciu przez gestapo, torturach i uwolnieniu przez podziemie. Możecie ją wypożyczyć  w naszej  bibliotece. 

 

więcej informacji: http://www.jankarski.org/